«Облыстық стоматологиялық емхана» ШЖҚ КМК

Эпидемияның даму тарихы 

Ерекше ауру туралы алғашқы ақпарат 1981 жылы 5 маусымда американдық «Аурулар мен өлім-жітім туралы апталық есептер» ақпараттық бюллетенінде жарияланған, онда соңғы сегіз айда үш түрлі ауруханада болғаны туралы ақпарат енгізілген. 

Лос-Анджелес (Калифорния) пневмоцистиске тектес спецификалық микроорганизм тудырған пневмонияның бес жағдайы тіркелді. 

Ерекше болғаны, пневмоцистис пневмониясы 25 пен 36 жас аралығындағы науқастарда табылды, ал бұл әдетте шала туылған балаларда немесе қандай да бір ауыр аурумен (ішкі органдардың созылмалы зақымдануы, қатерлі ісіктер, қант диабеті және т.б.) зардап шегетін қарт адамдарда байқалады. Сараптама нәтижесінде бұл науқастардың барлығының гомосексуалистпен байланыста болғаны анықталды. 

Ол ЖҚТБ деп аталды. 1983-1984 жылдары зерттеушілер ЖҚТБ-ның себебі болып табылатын жаңа вирус – АИТВ-ны анықтады. Бұл вирусқа антиденелерді анықтау үшін қан анализін жүргізуге мүмкіндік берді. АИТВ ретровирус деп аталатын жұқпалы агент екені анықталды. Кейбір жануарларда әртүрлі ретровирустар анықталды, бірақ оған дейін олар адамдарда сирек табылды. АИТВ кейбір популяцияларға салыстырмалы түрде зиянсыз инфекция ретінде 20 жылдан астам уақыт бойы әсер етіп келеді. Сонымен қатар науқастарға қатерлі ісіктің өте сирек түрі – Капоши саркомасы да анықталды. Бұрын бұл ауру тек егде жастағы адамдарда және иммундық жүйені басатын препараттарды қабылдаған адамдарда болған. Алайда, бұл жағдайда науқастар 25 пен 50 жас аралығында болды және қарқынды емделуге қарамастан, бірнеше айдың ішінде сегіз адам қайтыс болды. Тіркелген ұқсас жағдайлардың саны тек АҚШ-та ғана емес, әлемнің басқа елдерінде де өсе бастады. 1981 жылы ЖҚТБ-ға шалдыққандар саны ондаған болса, бір жылдан кейін жүздеген, ал 1985 жылы олардың саны 10 мыңға жетті. 

Біріккен Ұлттар Ұйымының ЖҚТБ бойынша Біріккен бағдарламасына (ЮНЭЙДС) сәйкес әлемдегі АИТВ-инфекциясы және ЖҚТБ бойынша кейбір статистика: 

• Күн сайын шамамен 16 000 адам АИТВ жұқтырады. 

• Эпидемия басталғаннан бері әлемде 50 миллионға жуық адам АИТВ жұқтырған. 

• Қазіргі уақытта әлемде 33,6 миллион адам АИТВ-инфекциясымен және ЖҚТБ-пен өмір сүреді. Жалпы алғанда, әлем тұрғындарының шамамен 1,1% АИТВ жұқтырған. 

• Эпидемия басталғаннан бері ЖҚТБ-дан 16,3 миллион адам қайтыс болды, оның 3,6 миллионы 15 жасқа дейінгі балалар. 

• 1998 жылы әлемде ЖҚТБ-дан 2,5 миллион адам қайтыс болды. 1999 жылы 2,6 миллион адам қайтыс болды. Ғаламшардағы бес басты аурудың тағы бірі болып табылатын безгек жылына бір миллион адамды өлтіреді. Дегенмен, безгек өлім-жітімнің тұрақты санымен «жетілген» індет болып табылады, ал ЖҚТБ індеті дамуын жалғастыруда, ал өлім-жітім саны жылдан жылға өсіп келеді.. 

• АИТВ жұқтырған адамдардың 95%-дан астамы дамушы елдерде тұрады. Сол сияқты, әлемдегі барлық ЖҚТБ-дан қайтыс болғандардың 95% дамушы елдерде орын алады. Багам аралдары мен Гаитиде Африкадан тыс әлемде ересектердегі АИТВ-ның таралуы ең жоғары. 

• Әр минут сайын 11 адам – ерлер, әйелдер, балалар – АИТВ инфекциясын жұқтырады. Әлемдегі жаңа инфекциялардың жартысына жуығы 15 пен 24 жас аралығындағы жастар арасында кездеседі. 1998 жылы шамамен үш миллион жас АИТВ жұқтырған. Бұл әрбір минут сайын бес немесе одан да көп жастар АИТВ инфекциясын жұқтырады деген сөз 

• Әлемдегі барлық жаңа инфекциялардың оннан бір бөлігі 15 жасқа дейінгі балалар мен жасөспірімдерде кездеседі. Бұл қазір әлемде АИТВ жұқтырған 1,2 миллион бала бар деген сөз. Олардың көпшілігі жүктілік, босану немесе бала емізу кезінде АИТВ-ны анасынан жұқтырған 

• Африка індеттің жаһандық ошағы болып табылады. Бүгінгі таңда Африка континентінде 22,3 миллион ересек адам мен 1 миллионнан астам бала АИТВ инфекциясымен өмір сүреді. 

• 1998 жылы ғана ЖҚТБ Африкада екі миллион адамның өмірін қиды. 1998 жылы Африка құрлығында күн сайын ЖҚТБ-дан қайтыс болған 5,5 мың адам жерленген. ЖҚТБ-дан жетім қалған балалардың 95%-ға жуығы Африкада тұрады. 

• Африка құрлығының Сахараның оңтүстігіндегі ЖҚТБ-тен ең көп зардап шеккен бөлігі. Дүние жүзіндегі жалпы халықтың 10 пайызынан аз халқы бар бұл аймақта АИТВ-мен өмір сүретін адамдардың 70 пайызы және ЖҚТБ-тен қайтыс болғандардың 80 пайызы тұрады. 

• Солтүстік Америка мен Батыс Еуропада вирусқа қарсы препараттардың жаңа комбинациясы ЖИТС-тен болатын өлімді айтарлықтай азайтуды жалғастыруда. Мысалы, 1997 жылы Құрама Штаттарда ЖҚТБ-дан қайтыс болғандар алдыңғы онжылдықтағы ең төменгі көрсеткіш болды, соңғы екі жылда үштен екіге төмендеді. Өнеркәсібі дамыған елдерде вирусқа қарсы терапия АИТВ жұқтырған адамдарды тірі қалдырады. Дегенмен, жаңа инфекциялардың саны әлі де жоғары. Осылайша, АИТВ-мен өмір сүретін адамдардың пайызы үнемі өсіп келеді. 

• Солтүстік Америка және жалпы Батыс Еуропа елдерінде АИТВ-ның жаңа инфекцияларының алдын алуда ілгерілеушілік байқалмады: 1998 жылы бұл елдерде 75 мыңға жуық адам АИТВ жұқтырған; Осылайша, бұл елдерде АИТВ жұқтырғандар саны 1,4 миллионға жуық өсті. 

• АИТВ инъекциялық есірткі қолданатын адамдар мен ерлермен жыныстық қатынасқа түсетін ер адамдар арасында барған сайын таралуда. Дүние жүзінде инъекциялық есірткі тұтынушылары вирусты жұқтыруды жалғастыруда, бұл халықтың кем дегенде үштен бірі көптеген аймақтарда жұқтырған. Көптеген жерлерде ерлермен жыныстық қатынасқа түсетін ерлер арасында АИТВ-ның таралуы 15–20% құрайды; жаңа инфекциялар санының төмендеуінің белгісі жоқ. 

ЖҚТБ КСРО территориясына тез тарады, ол кейін ТМД деп аталды. Ал бұл жерде ЖҚТБ қоғамдық-саяси жүйедегі шекараны да, айырмашылықты да мойындамайтынын көрсетті.